Risicofactoren voor middelengebruik en werk

Verschillende factoren zijn van invloed op het gebruik van alcohol of drugs in de werksetting en gerelateerde problemen zoals verzuim, verslaving, stress en ongewenst gedrag. Denk bijvoorbeeld aan de beschikbaarheid van alcohol en de bedrijfscultuur.

In dit dossier

Hieronder beschrijven we een aantal risicofactoren waarvan uit onderzoek is gebleken dat ze samenhangen met vergroten van de kans op alcohol- en drugsproblematiek.

Stress

Stress kan zowel oorzaak als gevolg van een (toename) van middelengebruik zijn. Mensen kunnen alcohol of drugs gebruiken om de spanning die ze ervaren te dempen. Maar teveel alcohol- of drugsgebruik zorgt op zijn beurt juist weer voor extra spanning. Stress op het werk kan veroorzaakt worden door onder andere lange werkdagen, hoge werkdruk, te lage beloning, onregelmatige werktijden, eenzijdig werk, zwaar fysiek werk en baanonzekerheid.

Ook (gewelds)misbruik op het werk, beperkte inspraak, hoge taakeisen, weinig autonomie op het werk en weinig mogelijkheden tot doorgroeien, worden geassocieerd met het toenemen van alcoholgebruik onder werknemers.

Door de coronacrisis zijn veel mensen gaan thuiswerken. En ook nu nog blijven veel mensen (deels) thuis werken. Dit biedt de werknemer voordelen zoals minder reistijd en meer flexibiliteit. Dit kan samengaan met een afname van stress. Daarentegen kan vervaging tussen werk-privé ook samengaan met stress, omdat het werk altijd lijkt door te gaan.

Heftige gebeurtenissen

Heftige gebeurtenissen op het werk vergroot de kans op schadelijk alcohol- en/of drugsgebruik. Vooral beroepen waar vooral mannen werken, zoals agenten en militairen laten een hoger niveau van gevaarlijk en schadelijk alcoholgebruik zien.

Beschikbaarheid op de werkvloer

Wanneer alcohol en drugs aanwezig zijn op de werkvloer is het makkelijker om te gebruiken. Denk aan het werken in een kroeg of restaurant of in een ziekenhuis waar medicijnen binnen handbereik zijn. In het kader van veiligheid en gezondheid van medewerkers wordt geadviseerd om middelengebruik op het werk niet toe te staan. Ook tijdens een borrel op het werk, kan het gezellig zijn als er geen alcohol wordt geschonken.

Gewoonten en ongeschreven regels

De bedrijfscultuur bestaat uit ongeschreven regels, gewoonten en het gedrag van alle medewerkers van een bedrijf. Daarmee kan de bedrijfscultuur het ADM-beleid impliciet ondersteunen of ondergraven. Zo heeft een bedrijf waar het normaal is om met elkaar de week af te sluiten met een borrel of een paar kratten bier, invloed op normen over alcoholgebruik onder collega’s. En een  leidinggevende die zelf regelmatig met een kater op het werk verschijnt, zal zijn medewerkers niet makkelijk aan kunnen spreken op overmatig alcoholgebruik. Leidinggevenden spelen dan ook een belangrijke rol in het ‘doorgeven’ van de bedrijfscultuur. Ze hebben een voorbeeldfunctie.

De bedrijfscultuur wordt ook nog door andere factoren bepaald, denk aan:

  • Controle - hebben medewerkers invloed op hoe zij hun werk uitvoeren?
  • Support - voelen medewerkers zich ondersteund, gedragen door organisatie?
  • Veilig klimaat – voelt het voor werknemers oké om problemen aan te kaarten zonder angst voor sancties of ontslag?
  • Taken en verantwoordelijkheden  - weten medewerkers wat ze moeten doen en waar ze verantwoordelijk voor zijn, om verwarring en conflicten te voorkomen?
  • Reorganisaties - hoe worden veranderingen gemanaged en hoe wordt erover gecommuniceerd?

Bespreek binnen de organisatie in het kader van ADM-beleid op welke van deze factoren van invloed zijn in uw bedrijf. Kijk daarna wat u kunt doen om deze risicofactoren te verkleinen of de gevolgen ervan te beperken.

Gerelateerde pagina's

Referenties

  1. World Health Organisation (2014). "Global status report on alcohol and health 2014", Genève: WHO.
  2. Alcohol Concern (2009). Factsheet Alcohol and the workplace, November, pp. 1–4, 2009, Cardiff: Alcohol Concern.
  3. D.C. Black (2016). An Independent Review into the impact on employment outcomes of drug or alcohol addiction, and obesity, Londen: Secretary of State for Work and Pension.
  4. Factsheet werkstress, Burn-out & Verzuim in cijfers (2020), TNO 
  5. M. Biron, P.A. Bamberger and T. Noyman (2011). Work-related risk factors and employee substance use: Insights from a sample of Israeli blue-collar workers. In: Journal Occupational Health Psycholology., vol. 16, no. 2, pp. 247–263.
  6. K. Rospenda, J.A. Richman, J.S. Wislar and J.A. Flaherty (2000). Chronicity of sexual harassment and generalized work-place abuse: Effects on drinking outcomes,” Addiction, vol. 95, no. 12, pp. 1805–1820.
  7. P.M. Roman and T.C. Blum (2002). The workplace and alcohol problem prevention In: Alcohol Research and Health, vol. 26, no. 1, pp. 49–57.
  8. Scientific Opinion of the Science Group of the European Alcohol and Health Forum (2011), Alcohol, work and productivity.
  9. Irizar, P., Puddephatt, J. A., Gage, S. H., Fallon, V., & Goodwin, L. (2021). The prevalence of hazardous and harmful alcohol use across trauma-exposed occupations: A meta-analysis and meta-regression. Drug and alcohol dependence, 226, 108858. Advance online publication. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2021.108858
  10. M. Blokland and C. Jong, de (2020) Handreiking ADM-beleid, Trimbos-instituut.