1. Expertisecentrum Alcohol
  2. Items

Risico- en beschermde factoren sociale omgeving: vrienden en leeftijdsgenoten en sociale normen

Dit item maakt deel uit van dossier: Alcohol en jongeren
Ga direct naar achtergrondinformatie

In de sociale omgeving spelen het gezin, vrienden en leeftijdsgenoten en de sociale normen in de maatschappij een belangrijke rol in het alcoholgebruik van jongeren [1].

Vrienden en leeftijdsgenoten

Hoewel ouders gedurende de gehele adolescentie van invloed zijn op de ontwikkeling van hun kinderen [2], ook met betrekking tot hun alcoholgebruik [3], neemt de autonomie van jongeren en de invloed van vrienden en leeftijdsgenoten in de adolescentie steeds meer toe. Vrienden en leeftijdsgenoten spelen (naast ouders) een belangrijke rol bij het beginnen en doorgaan met drinken van jongeren [4]. De invloed van vrienden loopt via selectie van vrienden. Zo selecteren jongeren vaak vrienden met een vergelijkbaar alcoholgebruik [5].

Sociale normen

Naast selectieprocessen spelen sociale beïnvloedingsprocessen (peer pressure and influence) een rol in een groep. Er zijn drie typen van ‘peer pressure and influence’ op alcoholgebruik: [1] directe druk om te drinken [2], modeling en [3] het effect van sociale normen [6]. Bij zowel modeling als sociale normen is er geen sprake van directe druk om te drinken, maar een individu past zijn of haar gedrag aan op basis van de perceptie of inschatting wat anderen doen (modeling) of wat gewenst of normaal is om te doen (sociale normen). Zo blijkt uit onderzoek dat beste vrienden elkaars alcoholgebruik duidelijk beïnvloeden: als de een meer drinkt, zal de ander vaak ook meer gaan drinken [7]. Jongeren weten de sociale normen over alcoholgebruik in hun groep niet altijd even goed in te schatten. Het aantal binge drinkers in de directe omgeving en onder leeftijdsgenoten wordt vaak overschat en men maakt ook verkeerde inschattingen over hoe andere jongeren tegenover binge drinken en dronkenschap staan [8]. In bepaalde leeftijdsfasen zijn jongeren meer en minder gevoelig voor sociale invloed [9]. Bij jongeren tussen de 12 en 15 jaar is de sociale invloed heel sterk, aangezien jongeren graag bij de groep willen horen. Jongeren boven de 16 jaar worden daar iets minder gevoelig voor, omdat zij meer autonoom gaan handelen, meer eigen beslissingen nemen en minder afhankelijk van vrienden zijn.

Leeftijdsfase

Onderzoek van Onrust et al. [7] geeft aan in welke leeftijdsfase jongeren meer en minder gevoelig zijn voor sociale invloed. Bij jongeren tussen de 12 en 15 jaar speelt de sociale invloed heel sterk, jongeren willen graag bij de groep horen. Jongeren boven de 16 jaar worden daar iets minder gevoelig voor, omdat deze jongeren meer autonoom gaan handelen en minder afhankelijk zijn van vrienden, meer eigen beslissingen nemen.

Gerelateerde pagina's

Nieuws

Lopend onderzoek

Links

  • Het Grote Uitgaansonderzoek 2016
    Actueel beeld van patronen van middelengebruik onder (subgroepen van) uitgaanders en de rol die vrienden hierbij spelen.
  • Richtlijn verslavingspreventie binnen het onderwijs
    In dit overzicht is per type onderwijs en de verschillende leeftijdsfasen te zien welke preventieve interventies er ingezet kunnen worden. De richtlijnen geven meer duidelijkheid over de manier van werken, de beschikbare interventies en de theoretische onderbouwing.
  • School-based programmes to reduce and prevent substance use in different age groups
    In dit artikel (2016) wordt de sociale invloed van vrienden per leeftijdsfase beschreven.
  • Zien drinken doet drinken?
    Jongeren zijn een kwetsbare groep als het gaat om alcoholgebruik. Vergeleken met volwassenen zijn jongeren gevoeliger voor de negatieve gezondheidseffecten van alcohol. Daarnaast zijn jongeren, meer dan volwassenen, gevoelig voor invloeden vanuit de sociale omgeving. De factsheet ‘Zien Drinken Doet Drinken?’ geeft een overzicht van de recente literatuur naar de effecten van alcoholgebruik in de sociale omgeving op kennis, opvattingen en gebruik van alcohol door jongeren. Tevens is er een publiekssamenvatting van de factsheet.

Referenties

  1. Van Hasselt, N. Preventie van schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik onder Nederlandse jongeren. 2010, Trimbos-instituut: Utrecht, the Netherlands.
  2. Spijkerman, R. et al. The impact of peer and parental norms and behaviour on adolescent drinking: The mediating role of drinker prototypes. Psychology and Health, 2007. 22: p. 7-29.
  3. Van der Vorst, H. et al. Parental attachment, parental control and early development of alcohol use: A longitudinal study. Psychology of Addictive Behaviors, 2006. 20: p. 107-116.
  4. Van der Vorst, H., et al. Parental attachment, parental control and early development of alcohol use: A longitudinal study. Psychology of Addictive Behaviors, 2006. 20: p. 107-116.
  5. Wang, C., Hipp, J.R., Butts, C.T., Jose, R. & Lakon, C.M. (2015). Alcohol use among adolescent youth: the role of friendship networks and family factors in multiple school studies. PLoS ONE 10(3): e0119965.
  6. Borsari, B. & Carey, K.B. (2001). Peer influences on college drinking: A review of the research. J Subst Abuse, 13/14:391–424.
  7. Zwaluw, C.S., van der, Larsen, H. & Engels, R.C.M.E. (2011). Best friends and alcohol use in adolescence: the role of the dopamine D4 receptor gene. Addiction Biology, 17, 1036 - 1045.
  8. Borsari, B. & Carey, K.B. (2003). Descriptive and Injunctive Norms in College Drinking: A Meta-Analytic Integration. J Stud Alcohol, 64(3): 331–341
  9. Onrust, S.A., Otten, R., Lammers, J. & Smit, F. (2016). School-based programmes to reduce and prevent substance use in different age groups: what works for whom? Systematic review and metaregression analysis. Clinical Psychology Review, 44(maart), 45-59.

Laatst gewijzigd: vrijdag 6 september 2019 16:33