Preventie en Handhavingsplan alcohol

Waarom een P&H-plan?

Uit welke onderdelen bestaat een P&H-plan?

De wet schrijft voor dat het P&H-plan de hoofdzaken van het beleid betreffende de preventie van alcoholgebruik, met name onder jongeren, en de handhaving van de wet moet bevatten. In het plan wordt in ieder geval aangegeven:

1. Wat de doelstellingen zijn van het preventie- en handhavingsbeleid alcohol;
2. Welke acties worden ondernomen om alcoholgebruik, met name onder jongeren, te voorkomen, al dan niet in samenhang met andere preventieprogramma’s;
3. De wijze waarop het handhavingsbeleid wordt uitgevoerd en welke handhavingsacties in de door het plan bestreken periode worden ondernomen;
4. Welke resultaten in de door het plan bestreken periode minimaal behaald dienen te worden.

Het Trimbos-instituut heeft een modelplan Preventie- en handhavingsplan alcohol voor gemeenten ontwikkeld die aan deze voorwaarden voldoet. Daarnaast zijn er enkele onderdelen aan toegevoegd die het lokale preventie- en handhavingsbeleid alcohol kunnen versterken, zoals het opstellen van een probleemanalyse en het beschrijven van de samenwerking met lokale partijen. We lichten de onderdelen van een P&H-plan hieronder verder toe.

Probleemanalyse

Het uitgangspunt van preventiebeleid is een probleem- en risicoanalyse. Door problemen en risico’s te onderzoeken kan het beleid gerichter en dus effectiever worden ingezet.

Voor de analyse kunnen gemeenten de volgende bronnen gebruiken:

• GGD Jeugdgezondheidsmonitor
• Nalevingsonderzoek leeftijdsgrens
• Nalevingsonderzoek doorschenken bij dronkenschap
• Cijfers alcoholintoxicatie
• Politieregistraties van openbare dronkenschap en andere alcoholgerelateerde incidenten
• Gemeentelijke registraties van toezicht op de Alcoholwet en het gemeentelijk meldpunt voor klachten en andere meldingen

Daarnaast zijn de kennis en inzichten van lokale stakeholders onmisbaar voor een goede lokale analyse. Een instrument dat behulpzaam is bij het in kaart brengen en analyseren van al deze gegevens is de Scanner Lokaal Alcoholbeleid.

Ambitie en SMART-doelstellingen

Het is belangrijk om als gemeente een ambitie of langetermijnvisie te formuleren. Normen, waarden en gedrag met betrekking tot alcohol veranderen immers niet binnen een paar jaar, maar vraagt om een langetermijninvestering. Het formuleren van gespecificeerde ‘SMART’-doelstellingen vergroot de kans op concrete resultaten die meetbaar zijn.

Beleidsfocus

Als gemeente kun je niet alles tegelijk, daarom is het belangrijk om een focus te bepalen. Je bepaalt waar je de energie en beschikbare capaciteit op gaat inzetten. De systeemtheorie van Holder [2] stelt dat (problematisch) alcoholgebruik ontstaat uit een combinatie van factoren. Preventie van problematisch alcoholgebruik kan dus nooit alleen gericht zijn op het individu. Sterker nog, het meest succesvol zijn strategieën die de omgeving van de drinker beïnvloeden. In de omgeving van de jeugd spelen ouders, scholen, alcoholverstrekkers en andere professionals en volwassenen een belangrijke rol.

Aanvullende lokale regelgeving

Naast de landelijk vastgestelde bepalingen, zoals de leeftijdsgrens, biedt de Alcoholwet gemeenten mogelijkheden om aanvullende lokale regelgeving in te zetten ter voorkoming van (problematisch) alcoholgebruik. Zo kan de gemeente per verordening schenktijden voor paracommerciële instellingen (zoals sportverenigingen) vaststellen, happy hours in de horeca verbieden en voorwaarden verbinden aan de alcoholverstrekking op evenementen. Dit zijn potentieel effectieve maatregelen om problematisch alcoholgebruik terug te dringen.

Handhavingsactiviteiten

De Alcoholwet schrijft voor dat duidelijk moet zijn hoe het handhavingsbeleid wordt uitgevoerd en welke handhavingsacties ondernomen worden. Twee belangrijke aandachtspunten voor het toezicht op de Alcoholwet zijn de naleving van de leeftijdsgrens en het verbod op de aanwezigheid van dronken klanten in de horeca.

Educatieve activiteiten

De Alcoholwet schrijft voor dat duidelijk moet zijn welke acties worden ondernomen om alcoholgebruik, met name onder jongeren, te voorkomen, al dan niet in samenhang met andere preventieprogramma’s. De NIX18 campagne, het preventieprogramma Helder op school, ouderavonden, bartrainingen en handhavingscommunicatie zijn voorbeelden van preventieve acties. De uitdaging is om bij deze activiteiten de verbinding te zoeken met de lokale regelgeving en handhavingsactiviteiten.

Zie ook het dossier ‘Alcohol en jongeren’ voor meer interventies die passen binnen het onderdeel educatie van het P&H-plan.

Samenwerking

Om resultaten te boeken is samenwerking met lokale partners onmisbaar. Het helpt enorm als zoveel mogelijk partijen dezelfde norm over alcohol uitdragen, bijvoorbeeld NIX18. Ouders, scholen, sportverenigingen, cultuurinstellingen, jongerenwerk, gemeente, politie, alcoholverstrekkers, organisatoren van evenementen en nog veel meer partners kunnen hieraan bijdragen.

Beleidsevaluatie

Om na te gaan of de activiteiten het gewenste effect hebben gehad en de gestelde doelstellingen zijn bereikt, is evaluatieonderzoek essentieel. De bronnen die zijn geraadpleegd in de probleemanalyse kunnen onderdeel uitmaken van de evaluatie. Naar aanleiding van de resultaten van het evaluatieonderzoek kunnen doelstellingen en activiteiten worden vernieuwd en waar nodig worden bijgesteld. Het Trimbos-instituut kan daarbij helpen met de Evaluatie Lokaal Alcoholbeleid.

Aanpakken, interventies en maatregelen in een P&H-plan

Welke aanpakken, interventies en maatregelen de gemeente precies wil gaan inzetten is afhankelijk van de verbeterpunten uit de probleemanalyse en de geformuleerde ambitie en doelstellingen. Een aantal voorbeelden van in te zetten aanpakken, interventies en maatregelen zijn:

• NIX18 campagne
• De aanpak Dronkenschap en doorschenken
• Alcohol, drugs en tabak op evenementen – leidraad voor gemeenten
• Helder op school
• Handreiking ‘De (studenten)tijd van je leven’ – een handreiking voor gemeenten om lokale samenwerking in preventie van riskant alcoholgebruik bij studenten in het hoger onderwijs
• Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO)

Meer aanpakken, interventies en maatregelen vindt u in de maatregelenmatrix in het model Preventie- en handhavingsplan voor de uitvoering van de Alcoholwet.

Referenties

1. Reynolds, R.I. (2003). Building Confidence in Our Communities. London: London Drug Policy Forum.
2. Holder, H. (1999). Alcohol and the Community: A Systems Approach to Prevention. Cambridge: Cambridge.