Alcohol en cardiomyopathie, hartfalen en hersenbloeding

Voor deze drie ziekten is een verband met alcoholgebruik aangetoond. Wat is dit verband precies en wat is er bekend over de invloed van verschillende patronen van alcoholgebruik (drinkpatronen) hierop? Omdat het gaat om drie hart- en vaatziekten die minder uitgebreid zijn onderzocht, worden ze hier samen besproken.

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

E-mailadres(Vereist)
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail
Expertisecentrum Alcohol

(Alcoholische) cardiomyopathie

Cardiomyopathie is een ziekte van de hartspier. Het hart kan minder goed samentrekken of ontspannen. Daardoor wordt het bloed minder goed rondgepompt [1]. Cardiomyopathie kan onder andere leiden tot hartfalen (zie verderop) en hartritmestoornissen.

Alcoholische cardiomyopathie is een specifieke vorm van cardiomyopathie, die kan ontstaan na jarenlang alcoholgebruik. Bij deze vorm van cardiomyopathie is er sprake van verwijding (dilatatie) van de hartspier [2] (daarom ook wel ‘dilaterende cardiomyopathie’ genoemd). Ook is de samentrekfunctie van één of beide kamers (ventrikels) aangedaan, terwijl de dikte van de wand normaal of afgenomen is [2]. Dit kan uiteindelijk leiden tot hartfalen. Mogelijke symptomen zijn zwelling van de enkels, voeten en benen, verminderde eetlust, ademhalingsproblemen en vermoeidheid [3].

Figuur 1: Tekening van een normaal hart (links) en een hart met dilaterende cardiomyopathie (rechts). Bron: Wikiwand

Wie er precies alcoholgerelateerde cardiomyopathie ontwikkelt en wanneer is moeilijk te zeggen. Er worden grote verschillen gezien tussen de hoeveelheden alcohol die mensen drinken en het aantal jaren alcoholgebruik waarna de ziekte ontstaat [5]. Bij de één kan de ziekte dus eerder ontstaan dan bij de ander. Waarom dat zo is, is onduidelijk. Er zijn wel een paar globale conclusies te trekken.

  • Een jarenlang patroon van overmatig, zwaar en chronisch alcoholgebruik (meer dan 8 glazen per dag) verhoogt het risico op cardiomyopathie [1]. Dit risico wordt groter naarmate de hoeveelheden alcohol groter zijn [4].
  • Bij de meer gematigde drinkpatronen is de relatie tussen cardiomyopathie en alcoholconsumptie minder duidelijk [4].
  • Alcoholische cardiomyopathie wordt veroorzaakt door verschillende mechanismen. Veel van deze effecten worden nog niet goed begrepen en worden verder onderzocht. Er wordt onder andere gedacht dat oxidatieve stress (stofwisselingstoestand van de cel) een rol speelt bij het in gang zetten van veel van deze processen [5].
  • Alcohol schaadt de hartspier. In het algemeen is deze schade aan de hartspier groter naarmate iemand meer drinkt [6].

Alcohol en hartfalen

 Bij hartfalen functioneert het hart niet goed. Het hart kan het bloed minder goed wegpompen en de organen en spieren in het lichaam krijgen daardoor niet genoeg zuurstof en voedingsstoffen. De bloedvaten raken vol en er lekt vocht uit, vooral naar de longen, buik, benen en enkels [7]. Hartfalen kan onder andere veroorzaakt worden door cardiomyopathie (zie hierboven), schade aan het hart na een hartinfarct en langdurige hoge bloeddruk [7].

De invloed van alcohol op het ontstaan van hartfalen verschilt met het drinkpatroon.

Alcoholgebruik en hersenbloeding

Een hersenbloeding is een vorm van een beroerte. Een hersenbloeding wordt veroorzaakt door een kapot bloedvat [9, 10], waardoor er bloed de hersenen instroomt. Dit kan ervoor zorgen dat bepaalde hersengebieden niet goed van bloed worden voorzien en dat hersencellen op de plek van de bloeding niet goed meer kunnen functioneren. Er zijn verschillende namen voor hersenbloedingen op verschillende plaatsen in de hersenen. Het bekendst zijn de intracerebrale bloeding (bloeding in het brein) en de subarachnoïdale hersenbloeding (SAB of bloeding aan de buitenkant van het brein). Hersenbloedingen kunnen veel verschillende uitvalsverschijnselen tot gevolg hebben. Mensen kunnen onder andere problemen krijgen met taal, ruimtelijk inzicht, verlamming, uitvoeren van bewegingen et cetera [10].

Over de invloed van verschillende drinkpatronen is het volgende te zeggen.

  • Overmatig drinken (meer dan 4 glazen per dag) is gerelateerd aan een hoger risico op het ontstaan van hersenbloedingen (zowel intracerebraal als SAB). Bij een consumptiepatroon van 2 tot 4 glazen alcoholische drank per dag lijkt het risico ook groter, maar dit kan nog niet met zekerheid gezegd worden [11].
  • Lichte tot matige alcoholconsumptie is niet gerelateerd aan intracraniële of subarachnoïdale hersenbloedingen [11].
  • Er zijn geen aanwijzingen dat alcohol het risico op een hersenbloeding kan verkleinen [11].

Hersenaneurysma (cerebraal aneurysma)

Een hersenaneurysma kan op verschillende plekken in de hersenen ontstaan. Het vaakst gebeurt dit op de splitsing van de slagaders aan de onderkant van het brein. Wanneer een aneurysma op deze plek scheurt ontstaat een subarachnoïdale hersenbloeding (SAB). Dit is een bloeding in de ruimte tussen de hersenen en de schedel. Een SAB is een levensbedreigende situatie. Het gaat vaak gepaard met een heel plotselinge, zware hoofdpijn, misselijkheid en een stijve nek [12, 13]. Lees meer over hersenaneurysma op gezonderleven.nl en over SAB op hersenletsel-uitleg.nl.

Figuur 2: schematische weergave van een hersenaneurysma.
Bron: Hersenaneurysma: wat is het en hoe voorkom je het - Gezonder Leven

Invloed van alcoholgebruik op het ontstaan van een hersenaneurysma

  • Mensen die in het verleden een gescheurd aneurysma hebben gehad, hebben een grotere kans om nieuwe aneurysma’s te krijgen wanneer zij overmatig drinken [14].
  • Er is niet onderzocht of alcoholgebruik ook kan leiden tot het ontstaan van een hersenaneurysma bij mensen die nog niet eerder een aneurysma hadden.

Invloed van alcoholgebruik op het scheuren van een hersenaneurysma

  • Mensen die alcohol drinken hebben een hoger risico op het scheuren van een hersenaneurysma dan mensen die niet drinken en dat ook nooit gedaan hebben [15].
  • Mensen die in het verleden dronken en hiermee gestopt zijn, hebben geen hoger risico op het scheuren van een hersenaneurysma [15]. Het kan dus verstandig zijn om te stoppen met alcoholgebruik. Mogelijk voorkomt dit dat een aneurysma in de toekomst scheurt.
  • Zwaar alcoholgebruik (meer dan 4 standaardglazen per dag) zorgt voor een hoger risico op een subarachnoïdale hersenbloeding (SAB) [11].

Referenties

  1. Hartstichting. Geraadpleegd van: https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/cardiomyopathie-(hartspierziekte)
  2. Mirijello, A.; Tarli, C.; Vassallo, G.A.; Sestito, L.; Antonelli, M.; d’Angelo, C.; Ferrulli, A.; De Cosmo, S.; Gasbarrini, A.; Addolorato, G.l. Alcoholic cardiomyopathy: What is known and what is not known. Eur. J. Intern. Med. 2017, 43, 1–5. [CrossRef]
  3. Mens en gezondheid. Geraadpleegd van: Alcoholische cardiomyopathie: Hartfalen door alcoholmisbruik | Mens en Gezondheid: Aandoeningen (infonu.nl)
  4. Rehm, J., Hasan, O. S. M., Imtiaz, S., & Neufeld, M. (2017). Quantifying the contribution of alcohol to cardiomyopathy: a systematic review. Alcohol, 61, 9-15.
  5. Piano, M.R.; Phillips, S.A. Alcoholic cardiomyopathy: Pathophysiologic insights. Cardiovasc. Toxicol. 2014, 14, 291–308. [CrossRef]
  6. Urbano-Márquez A, Estruch R, Navarro-Lopez F, Grau JM, Mont L, Rubin E.(1989) The effects ofalcoholism on skeletal and cardiac muscle. N Engl J Med.320(7):409-15
  7. Hartstichting. Geraadpleegd van: Oorzaken hartfalen | Hartstichting
  8. Larsson, S. C., Wallin, A., & Wolk, A. (2018). Alcohol consumption and risk of heart failure: Meta-analysis of 13 prospective studies. Clinical Nutrition, 37(4), 1247-1251.
  9. Stichting Hersenletsel-uitleg. Geraadpleegd van: https://www.hersenletsel-uitleg.nl/soorten-hersenletsel-hersenaandoeningen/hersenletsel-door-cva-beroerte-bloeding-of-infarct1#HB:
  10. Hartstichting. Geraadpleegd van: Alles over beroerte | Hartstichting
  11. Larsson, S. C., Wallin, A., Wolk, A., & Markus, H. S. (2016). Differing association of alcohol consumption with different stroke types: a systematic review and meta-analysis. BMC medicine, 14(1), 1-11.
  12. Hartstichting. Geraadpleegd van: Hersenaneurysma | Hartstichting
  13. Hersenletsel-uitleg.nl. Geraadpleegd van: Sub Arachnoïdale Bloeding SAB / Hersenbloeding / Beroerte CVA / Soorten hersenletsel hersenaandoeningen | Hersenletsel-uitleg.nl
  14. Han, H. J., Lee, W., Kim, J., Park, K. Y., Park, S. K., Chung, J., & Kim, Y. B. (2022). Incidence rate and predictors of recurrent aneurysms after clipping: long-term follow-up study of survivors of subarachnoid hemorrhage. Neurosurgical Review, 1-9.
  15. Can, A., Castro, V. M., Ozdemir, Y. H., Dagen, S., Dligach, D., Finan, S., ... & Du, R. (2018). Alcohol consumption and aneurysmal subarachnoid hemorrhage. Translational Stroke Research9(1), 13-19.