Alcohol en lichamelijke klachten in de huisartsenpraktijk
Dit item maakt deel uit van dossiers:
Alcohol en lichamelijke gezondheid,
Alcohol in de huisartsenpraktijk
Ga direct naar achtergrondinformatie
Lichamelijke klachten, zoals vermoeidheid of maag- en darmklachten, kunnen wijzen op problemen met drankgebruik [1]. Als een patiënt met dit soort klachten in de huisartsenpraktijk komt is het belangrijk alert te zijn op problematisch alcoholgebruik en dit op een respectvolle manier bespreekbaar te maken.
Alcohol kan lichamelijke klachten veroorzaken [1], maar ook al bestaande klachten in stand houden of verergeren. Het gebruik van alcohol staat daarbij vaak een adequate aanpak van de problemen in de weg, want alcohol vermindert het probleemoplossend vermogen. Alcohol kan ook een wisselwerking hebben met medicatie. Daarnaast kan (langdurig) overmatig ook leiden tot lichamelijke aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten, verschillende soorten kanker of leveraandoeningen.
Lees meer over de lichamelijke gevolgen van alcoholgebruik
Bij welke lichamelijke signalen moet je alert zijn?
Verschillende signalen kunnen aanleiding zijn om vragen te stellen over het alcoholgebruik van de patiënt.
- Aanwezigheid van een alcoholgeur of sterke geuren ter maskering
- Frequent gebruik van en verzoek om slaapmiddelen of kalmerende middelen
- Klachten over moeheid, malaise, tremoren, hartkloppingen of overmatig transpireren en maag-darmklachten, zoals refluxklachten en diarree
- Frequente spreekuurbezoeken en een wisselend, onduidelijk klachtenpatroon of onverklaarbare lichamelijke klachten
- Frequente bezoeken aan de spoedeisende hulp (SEH) van een ziekenhuis
- Collaps, black-outs, regelmatige ongevallen of fracturen
- Seksuele problemen
- Aanwijzingen voor huiselijk geweld
- Spider naevi (rode bultjes met daar omheen zichtbare bloedvaatjes) en/of een erythemateus en oedemateus (rood en gezwollen) gezicht
- Afwijkende bloedwaarden
Lees meer over wat te doen bij een vermoeden van ongezond drankgebruik
Voor psychische en sociale signalen zie Alcohol en psychische klachten in de huisartsenpraktijk
Lichamelijke gevolgen van alcohol
Alcoholgebruik heeft nadelige lichamelijke gevolgen op de korte en op de lange termijn.
Gevolgen op de korte termijn
- Verstoring van de motoriek
- Vermindering van de waarneming
- Afname van de geheugenfuncties
- Afname van het beoordelingsvermogen
- Lichamelijke klachten zoals moeheid en maag-darmklachten
Gevolgen op de lange termijn
- Leverschade
- Verschillende soorten kanker
- Hart- en vaatziekten
- Diabetes
- Aandoeningen aan het maagdarmstelsel
- Neurologische schade
Bespreekbaar maken van alcoholgebruik
Het goed uitvragen van alcoholgebruik is belangrijk. Er rust nog steeds een taboe op praten over alcoholproblemen. Daardoor ervaren mensen snel een vermanend vingertje als ze aangesproken worden op hun alcoholgebruik. Het helpt om geen onnodige weerstand op te roepen en het onderwerp neutraal ter sprake brengen zonder dat de patiënt zich aangevallen voelt [1].
Meer informatie en praktische tips over signaleren en bespreekbaar maken van problematisch alcoholgebruik
Vervolgstappen
Als blijkt dat er inderdaad sprake is van een relatie tussen de klachten en problematisch alcoholgebruik kunt u een aantal dingen doen.
- Informatie
Wijs de patiënt op alcoholinfo.nl of geef een algemene folder mee. De folder Wat iedereen over alcohol zou moeten weten geeft antwoord op de meest gestelde vragen over alcohol, alcoholgebruik en verslaving. - Zelfhulp
Wijs de patiënt op (online) hulpmiddelen om te minderen of stoppen met drinken, zoals Jellinek Zelfhulp Alcohol of MinderDrinken. Kijk bij Tools voor consultvoering over alcohol voor meer suggesties. Stel de patiënt eventueel ook voor om de klachten en het alcoholgebruik een tijdje bij te houden om meer inzicht te krijgen. - Begeleidende gesprekken en coaching
Probeer om de patiënt te motiveren om te minderen of te stoppen of om hulp te zoeken.
Meer informatie:
o Zorgstandaard Problematisch alcoholgebruik en alcoholverslaving
o NHG-Richtlijnen Problematisch alcoholgebruik
o NHG-Zorgmodule Leefstijl Alcohol
o Interventies alcoholgebruik eerste- en tweedelijnszorg
o POH-verslaving: praten over middelengebruik
De techniek van motiverende gespreksvoering kan hierbij behulpzaam zijn (zie ook Scholing voor de eerstelijnszorg). - Doorverwijzing
Als u zelf onvoldoende behandeling kunt bieden of als de problematiek te ernstig is om binnen de huisartsenpraktijk aan te pakken, kunt u de patiënt doorverwijzen naar een instelling voor verslavingszorg of een (vrijgevestigde) psycholoog, psychiater of verslavingsarts.
Nieuws
- Meta-analyse: associatie tussen alcoholconsumptie, milde cognitieve achteruitgang en progressie tot dementie 11 jun 2020
- Alcohol als uitlokker voor migraine aanvallen 2 apr 2019
- Systematische review en meta-analyse: effect van alcohol op de kans op het ontwikkelen van osteoporose 19 mrt 2019
- Meta-analyse: het effect van alcohol op ademen tijdens de slaap 6 dec 2018
- Meta-analyse: Mogelijke associatie tussen alcoholgebruik en slaapapneu 8 nov 2018
Referenties
-
Franx, G. & van Splunteren, P. (2014). Zorgpad problematisch alcoholgebruik. Utrecht: Trimbos-instituut.
- NHG. (2020, 21 oktober). NHG-Zorgmodule Leefstijl Alcohol (volledige tekst). Geraadpleegd van https://www.nhg.org/themas/publicaties/nhg-zorgmodule-leefstijl-alcohol-volledige-tekst
Laatst gewijzigd: vrijdag 13 november 2020 15:58