Alcohol en lichamelijke klachten in de huisartsenpraktijk

Verschillende signalen kunnen aanleiding zijn om vragen te stellen over het alcoholgebruik van de patiënt.

• Aanwezigheid van een alcoholgeur of sterke geuren ter maskering
• Frequent gebruik van en verzoek om slaapmiddelen of kalmerende middelen
• Klachten over moeheid, malaise, tremoren, hartkloppingen of overmatig transpireren en maag-darmklachten, zoals refluxklachten en diarree
• Frequente spreekuurbezoeken en een wisselend, onduidelijk klachtenpatroon of onverklaarbare lichamelijke klachten
• Frequente bezoeken aan de spoedeisende hulp (SEH) van een ziekenhuis
• Collaps, black-outs, regelmatige ongevallen of fracturen
• Seksuele problemen
• Aanwijzingen voor huiselijk geweld 
• Spider naevi (rode bultjes met daar omheen zichtbare bloedvaatjes) en/of een erythemateus en oedemateus (rood en gezwollen) gezicht
• Afwijkende bloedwaarden

Lees meer over wat te doen bij een vermoeden van ongezond drankgebruik 

Voor psychische en sociale signalen zie Alcohol en psychische klachten in de huisartsenpraktijk

Alcoholgebruik heeft nadelige lichamelijke gevolgen op de korte en op de lange termijn.

 Gevolgen op de korte termijn

• Verstoring van de motoriek
• Vermindering van de waarneming
• Afname van de geheugenfuncties
• Afname van het beoordelingsvermogen
• Lichamelijke klachten zoals moeheid en maag-darmklachten 

Gevolgen op de lange termijn

• Leverschade
• Verschillende soorten kanker
• Hart- en vaatziekten
• Diabetes
• Aandoeningen aan het maagdarmstelsel
• Neurologische schade

Het goed uitvragen van alcoholgebruik is belangrijk. Er rust nog steeds een taboe op praten over alcoholproblemen. Daardoor ervaren mensen snel een vermanend vingertje als ze aangesproken worden op hun alcoholgebruik. Het helpt om geen onnodige weerstand op te roepen en het onderwerp neutraal ter sprake brengen zonder dat de patiënt zich aangevallen voelt [1].

Meer informatie en praktische tips over signaleren en bespreekbaar maken van problematisch alcoholgebruik

Als blijkt dat er inderdaad sprake is van een relatie tussen de klachten en problematisch alcoholgebruik kunt u een aantal dingen doen. 

• Informatie
  Wijs de patiënt op alcoholinfo.nl of geef een algemene folder mee. De folder Wat iedereen over alcohol zou moeten weten geeft antwoord op de meest gestelde vragen over alcohol, alcoholgebruik en verslaving.
• Zelfhulp
  Wijs de patiënt op (online) hulpmiddelen om te minderen of stoppen met drinken, zoals Jellinek Zelfhulp Alcohol of MinderDrinken. Kijk bij Tools voor consultvoering over alcohol voor meer suggesties. Stel de patiënt eventueel ook voor om de klachten en het alcoholgebruik een tijdje bij te houden om meer inzicht te krijgen.
• Begeleidende gesprekken en coaching
  Probeer om de patiënt te motiveren om te minderen of te stoppen of om hulp te zoeken.
  Meer informatie:
  o  Zorgstandaard Problematisch alcoholgebruik en alcoholverslaving 
  o  NHG-Richtlijnen Problematisch alcoholgebruik
  o  NHG-Zorgmodule Leefstijl Alcohol
  o  Interventies alcoholgebruik eerste- en tweedelijnszorg
  o  POH-verslaving: praten over middelengebruik
  De techniek van motiverende gespreksvoering kan hierbij behulpzaam zijn (zie ook Scholing voor de eerstelijnszorg).  
• Doorverwijzing
  Als u zelf onvoldoende behandeling kunt bieden of als de problematiek te ernstig is om binnen de huisartsenpraktijk aan te pakken, kunt u de patiënt doorverwijzen naar een instelling voor verslavingszorg of een (vrijgevestigde) psycholoog, psychiater of verslavingsarts.