Hoe werkt alcohol in de hersenen en wat merk je daarvan?

Wat gebeurt er precies in je hersenen als je dronken bent? Welke verschillende effecten heeft alcohol in het brein en wat ervaar je daarbij? We beschrijven wat er gebeurt in relatie tot het aantal gedronken glazen; de effecten nemen toe naarmate je meer drinkt. En hoelang duurt het eigenlijk voordat de alcohol in je lichaam weer is afgebroken?

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail

Alcohol heeft een verdovende werking op de hersenen. En hoe meer alcohol, hoe groter dit verdovende effect. Alcohol is een zogenaamde psychotrope of psychoactieve stof. Dat zijn stoffen die inwerken op bepaalde processen in de hersenen en daarmee de werking van de hersenen beïnvloeden. En dat heeft vervolgens weer invloed op de emoties, de beleving, de waarneming en het gedrag.

NB Dit dossier gaat vooral over de gevolgen voor de lichamelijke gezondheid. Er is een apart dossier over alcohol en psychische gevolgen.

Effect op alle hersenfuncties

Alcohol heeft effect op alle hersenfuncties, van de motoriek tot de zintuigen. In kleine hoeveelheden lijkt alcohol je losser te maken. Dit komt doordat alcohol de hersenfuncties beïnvloedt die je gedrag reguleren, waardoor je je vrijer en minder geremd gaat voelen. Bij grotere hoeveelheden alcohol worden de effecten steeds sterker. Uiteindelijk werkt alcohol ook in op vitale functies, zoals de ademhaling, met mogelijk zelfs de dood tot gevolg.

Prikkeloverdracht en neurotransmitters
Alcohol beïnvloedt de overdracht van prikkels van de ene zenuwcel naar de andere. Bij deze prikkeloverdracht spelen bepaalde stoffen een rol: de neurotransmitters. Deze stoffen kunnen zowel een remmend als een stimulerend effect hebben op de werking van het centrale zenuwstelsel.

Er zijn veel verschillende neurotransmitters, maar in dit verband zijn vooral GABA (gamma-aminoboterzuur) en glutamaat van belang [1].

GABA remt
GABA is de meest voorkomende remmende neurotransmitter in de hersenen. Alcohol activeert de werking van GABA en dat leidt vervolgens tot een afname van de activiteit van zenuwcellen. In alle delen van de hersenen bevinden zich zenuwcellen die gevoelig zijn voor GABA. Dat verklaart waarom alcohol effect heeft op alle hersenfuncties.
Glutamaat stimuleert
Glutamaat is de meest voorkomende stimulerende neurotransmitter in de hersenen. Glutamaat stimuleert de activiteit van zenuwcellen. Door alcohol wordt glutamaat minder actief, waardoor het stimulerende effect op de zenuwcellen afneemt.

Alcohol werkt verdovend
Het effect van alcohol op zowel GABA als glutamaat heeft tot gevolg dat er minder prikkels worden overgedragen. In beide gevallen veroorzaakt alcohol dus een verdovend effect. Als de hoeveelheid alcohol in de hersenen toeneemt, neemt ook dit verdovende effect toe en zal het hele brein minder goed werken. Dit heeft veel verschillende gevolgen.

Verslechterde motoriek
Verminderde waarneming door de zintuigen
Afname van geheugenfuncties en beoordelingsvermogen
Stemmingsproblemen

Van ‘licht onder invloed’ tot ‘alcoholvergiftiging’

Er is een grote variatie in wat je kunt ervaren na het drinken van alcohol. We omschrijven de meest voorkomende effecten in relatie tot het aantal gedronken glazen bier, wijn of sterke drank [2].

We gaan hierbij uit van ‘ervaren’ drinkers. Jongeren en mensen die niet regelmatig drinken kunnen al bij veel minder glazen drank een veel sterker effect verwachten. Bij jongeren neemt met name het ongeremde gedrag sterker toe, omdat een bepaald deel van de hersenen - de prefrontale cortex - bij hen nog niet volledig is ontwikkeld. Alleen verstoring van de coördinatie en de motoriek treedt bij jongeren juist minder snel op.

Promillage of BAC
De hoeveelheid alcohol die gedronken wordt speelt dus een belangrijke rol: hoe hoger de concentratie van alcohol in het bloed, hoe ernstiger de ervaren effecten. De hoeveelheid alcohol in het bloed noemen we ook wel het promillage of de bloedalcoholconcentratie (BAC). Met een glas wordt een standaardglas bedoeld (10 gram ethanol of pure alcohol).

1-3 glazen (0 tot 0,5 promille): ontspannen – licht ontremd
Je polsslag en ademhaling versnellen. Je krijgt een warm gevoel. Je smaak, reuk en gezichtsvermogen gaan achteruit en je voelt minder pijn. Je eetlust neemt toe en je moet vaker plassen.

3-7 glazen (0,5 tot 1,5 promille): aangeschoten
Je stemming en gedrag veranderen duidelijk. Je overschat jezelf. Je geheugen, reactiesnelheid en coördinatie (bijvoorbeeld evenwicht) verminderen en je kunt situaties minder goed inschatten. Je ziet steeds minder aan de randen van je gezichtsveld (tunneleffect) en je rijvaardigheid is zichtbaar minder.

7-15 glazen (1,5 tot 3 promille): zat - dronken
Alle tot nu toe genoemde effecten worden nog sterker. Ook ga je je overdreven emotioneel gedragen en je zelfkritiek verdwijnt. Je gezicht wordt rood, zwelt op en je pupillen vergroten. Je kan misselijk worden en moeten braken. Ook kan je agressief worden.

15-20 glazen (3 tot 4 promille): laveloos
Je zintuigen verdoven en je bent in de war en afwezig. Wat je hoort en ziet dringt nauwelijks tot je door.

20-25+ glazen (4 promille en hoger): knock-out (alcoholvergiftiging)
Je ademhaling en polsslag vertragen zo sterk dat je in coma kunt raken en zelfs kunt doodgaan: je ademhaling stopt of je krijgt een hartstilstand.

Afbraak van alcohol

Alcohol wordt afgebroken in de lever. De afbraak van één standaardglas alcohol duurt ongeveer anderhalf uur. Dat betekent dat een hoeveelheid van meer dan zes drankjes, gedronken tussen 23:00 en 2:00 uur, bij het opstaan de volgende ochtend om 7:00 uur nog niet geheel uit het lichaam is verdwenen. Lees meer over de opname en afbraak van alcohol in het lichaam.

Kater
De afbraaksnelheid van alcohol is constant en versnelt niet door bijvoorbeeld slapen of eten. Wel kan het afbraaksysteem overbelast raken als je snel drinkt, waardoor afvalstoffen zich ophopen met een kater tot gevolg [3].

Gerelateerde pagina's

Nieuws

Referenties

Lovinger, D. M. (2008). Communication networks in the brain: Neurons, receptors, neurotransmitters, and alcohol. Alcohol Research & Health, 31(3), 196-214.
Trimbos-instituut (2018). Effecten van alcohol per glas. Geraadpleegd op 20 oktober 2022, van https://www.alcoholinfo.nl/publiek/werking/effecten-alcohol-per-glas.
Laar, M.W. van, (2017). Nationale Drugs Monitor Jaarbericht 2017. Utrecht: Trimbos-instituut.